Việc thành lập ba đặc khu kinh tế Vân Đồn, Bắc Vân Phong và Phú Quốc ở Việt Nam sẽ là một bước đi đột phá, có thể đem lại những tác động sâu rộng đến cục diện phát triển của cả nước.
Công trình nhà ga cảng hàng không của đặc khu kinh tế Vân Đồn, Quảng Ninh đang được gấp rút xây dựng – Ảnh: ĐỨC HIẾU
Điều quan trọng là bước đi này cần tầm vóc hơn về mục tiêu, thông thái hơn về chiến lược và sắc bén hơn về phương cách thực thi.
Hướng tới ba mục đích lớn
Nỗ lực xây dựng đặc khu kinh tế (ĐKKT) cần nhằm tới ba mục đích lớn. Thứ nhất, đó là một thông điệp chiến lược về ý chí phát triển, tư duy hội nhập và năng lực tổ chức.
Thứ hai, các ĐKKT là động lực thúc đẩy Việt Nam đẩy nhanh công cuộc cải cách – phát triển thông qua gắn kết sâu rộng với thế giới và thử nghiệm các mô hình quản trị có tính đột phá.
Thứ ba, các ĐKKT, thay vì hoàn toàn ỷ lại vào ưu đãi, phải là nơi thể hiện sự ưu tú về con người và thể chế.
Đây không chỉ là nơi sử dụng hiệu quả nhất mà còn là nơi tốt nhất thu hút và đào tạo nguồn nhân lực xuất sắc cho Việt Nam, đặc biệt trong lĩnh vực quản lý, lãnh đạo và hội nhập quốc tế.
Với các mục tiêu này, sự hình thành và phát triển của các ĐKKT sẽ không chỉ hạn hẹp ở ba khu Vân Đồn, Bắc Vân Phong và Phú Quốc, mà có thể lan tỏa rất nhanh, biến cả Việt Nam thành đặc khuphát triển của cả châu Á và thế giới.
Trong phát triển, Việt Nam rất cần chú ý tới khả năng này. Nó gọi là “đà thắng lợi” (momentums), hay nôm na là “thừa thắng xông lên”.
Bên cạnh đó, mỗi ĐKKT cần có chiến lược riêng, đặc sắc để khai thác tối đa đặc thù và lợi thế của mình. Với ĐKKT Vân Đồn, khai thác sức mua của thị trường Trung Quốc cần là ưu tiên hàng đầu.
Với ĐKKT Bắc Vân Phong, khai thác thế mạnh du lịch của miền Trung và Việt Nam cần được ưu tiên hàng đầu, đặc biệt trong giai đoạn đầu.
Còn ĐKKT Phú Quốc có tiềm năng rất lớn để trở thành một mô hình phát triển bền vững của thế kỷ 21, dựa trên sự bảo toàn hệ sinh thái và khai thác tối đa các công nghệ thông minh.
Điện mặt trời, rừng nguyên sinh, đảo thông minh, nơi hội tụ các ý tưởng và chia sẻ kiến thức cần trở thành những đặc trưng định hình nên ĐKKT Phú Quốc tương lai.
TS Vũ Minh Khương
Xây dựng các ĐKKT là một bước đi đột phá, có khả năng giúp Việt Nam tạo nên những bước tiến ngoạn mục. Việc này sẽ chắc chắn thành công nếu chúng ta không coi đây là cơ hội của cá nhân hay địa phương mà là một lời tuyên ngôn của thế hệ người Việt Nam hôm nay
TS VŨ MINH KHƯƠNG
Cần một luật chung
Trong triển khai thực hiện các ĐKKT ở Việt Nam, cần chú ý là phải có một luật ĐKKT chung. Nó tạo cho Việt Nam một vũ khí chiến lược có sức mạnh tiềm tàng để triển khai ở bất kỳ đâu và bất kỳ lúc nào khi có thể tạo ra xung lực phát triển quan trọng cho toàn bộ nền kinh tế.
Trên cơ sở luật chung này, nghị định áp dụng luật ĐKKT cho ba địa bàn Vân Đồn, Bắc Vân Phong và Phú Quốc là bước đi khởi đầu.
Để tăng hiệu quả và cộng hưởng của ba ĐKKT với toàn bộ nền kinh tế, Chính phủ nên lập hội đồng gồm các chuyên gia hàng đầu có trách nhiệm hỗ trợ, tư vấn và xúc tiến các ĐKKT phát triển.
Hội đồng không can thiệp vào quyết định của lãnh đạo ĐKKT nhưng theo dõi chặt chẽ và định kỳ phân tích, đánh giá, chấm điểm hiệu quả của các ĐKKT để báo cáo Thủ tướng. Cách kiểm soát quyền lực tốt nhất là đồng hành, minh bạch và đánh giá khoa học.
Bộ máy vận hành của các ĐKKT nên học kinh nghiệm các cục tác nghiệp (statutory boards) của Singapore. Trong cơ chế này, cơ quan thực thi chính sách có nhiều cơ chế giống với doanh nghiệp.
Họ có hội đồng quản trị và có khả năng linh hoạt tuyển dụng người giỏi và hỗ trợ các dự án đầu tư có hiệu quả cao. Chẳng hạn, họ có thể thuê chuyên gia và trả lương 200.000-300.000 USD nếu thấy chuyên gia này có thể đem lại cho tổ chức hàng triệu USD.
Không nên cho thuê đất 99 năm
Tuyệt đối không cho tăng thêm thời hạn thuê đất so với mức tối đa 70 năm mà Luật đất đai hiện tại cho phép.
Tôn trọng ý kiến này không chỉ tăng ủng hộ của nhân dân mà còn khuyến khích các dự án ứng dụng kỹ thuật có tiến bộ nhanh và mang lại hiệu quả sớm.
Cho thuê đất 99 năm sẽ làm các ĐKKT bị thiên lệch về thu hút các nhà đầu tư có tính đầu cơ.
Không nên để cơ chế bốn năm miễn thuế 100%, chín năm giảm thuế 50% không tính đến thời điểm đầu tư.
Lý do là ở giai đoạn khởi đầu (5-10 năm), sự hỗ trợ cần hết sức đặc biệt, kể cả gói trợ cấp. Nhưng sau khi đã đi vào giai đoạn cất cánh, rất nhiều nhà đầu tư muốn vào, không có lý gì lại cho họ nhiều ưu đãi hơn đầu tư ở các địa bàn khác.
